Իրատես • de facto | Արմինե Սարգսյան
Բանաստեղծ Կարեն Անտաշյանը մի շարք առցանց գրական նախագծերի նախաձեռնողն է, հեղինակ է երկու գրքերի` «Վերջից հետո, Սկզբից առաջ», «Անտաշատ»: Զրույցը գրողի հետ ամենօրյա խնդիրների շուրջ է:
– «Երբ վերջանում են բոլոր տեսակի նախընտրական արշավները, կուսակցական բախումները, հեղաշրջումները, բնական աղետները, համաճարակները, պատերազմները, ցեղասպանությունները և այն ամենն, ինչից հետո մարդը մենակ է մնում իր ողբերգության հետ, սկսվում է գրականության ժամանակը»: Բայց նշվածները վերջ չունեն, արագորեն հաջորդում են իրար, ուրեմն ժամանակ չկա նաև գրականությա՞ն համար:
– Նշվածները վերջ չունեն պատմությա՛ն համար, իսկ ապրող մարդը միշտ պատմությունից դուրս է: Պատմությունը մեռած մարդկանց մասին է, գրականութունը` ապրող:
– «Կյանքը սիրում է իրեն նայել կողքից»: Պոեզիան նույնպե՞ս կյանքին կողքից նայելու ձև է, թե՞ կյանքն ավելի ապրելու ու զգալու:
– Առանց ավելորդ սեթևեթանքի իմ պոեզիան «թուղթ ու գիր» է նախ և առաջ ինձ վրա: Սարսափելի ճշգրտությամբ ինձ հետ կատարվում է այն ամենն ինչ ես գրում եմ գրական-գեղարվեստական անշառ նկատառումներով: Բայց ես վստահ չեմ` այսպես կոչված ճակատագրի ներքին կանխազգացումն է գրվում, թե դա տարածությունն ու ժամանակը կառավարելու գրի հատկությունն է: Հիմա մի էքսպերիմենտ եմ դրել. գրել եմ «ձեր սիրած բանաստեղծը կմեռնի առաջիկա աշնանը» տող, եթե մինչ նոյեմբերի վերջ չմեռա` ուրեմն ես ոչ ոքի սիրած բանաստեղծը չեմ. բախտս բերեց:
– Քո պոեզիայով փորձում ես մոտենա՞լ իրականությանը, թե հեռանալ իրականությունից:
– Ինչպես արդեն իմացաք` «կանխակալ նենգությամբ» փորձում եմ ստեղծել այն:
– Արտեմ Հարությունյանը իր գրքի շնորհանդեսի օրը որպես շատ լավ բանաստեղծ առանձնացրեց քեզ: Դո՞ւ էլ ես այդպես կարծում:
– Արտեմ Հարությունյանի նոր գրքին լավ ծանոթ եմ, բայց ցավոք շնորհանդեսին ներկա չեմ եղել ու ձեզնից եմ իմանում նրա այդ կարծիքի մասին: Հայգրակի ավագ սերնդից Արտեմ Հարությունյանն այն քչերից է, որ ոչ միայն չի մերժում, այլև ակտիվ շփվում է նոր սերնդի հետ, միշտ վարպետության դասերով ու տպավություններով կիսում է իր գիտելիքներն ու փորձը: Իսկ գովեստների գայթակղությանը փորձում եմ դիմակայել` անժամանակ քաքմեջ չլնելու համար:
– Կարծում ես չկան այսօր բանաստեղծներ, որ գրում են հանգերով, գրում են քնարական, բայց գրում են լավ…
– Կան, իհարկե կան, ես ինքս երբեք չեմ մերժել հանգավոր բանաստեղծությունը, օրինակ կարելի է աճեցնլ քառակուսի ձմերուկ` պտուղը նախապես համապատասխան կաղապարի մեջ խցկելով, սակայն դրանից հո ձմերուկը սեխ չի՞ դառնում, էլի նույն ձմերուկն է` ուղղակի խնդալու քառակուսի տեսք ունի:
-Ինչո՞ւ է Սևակին չսիրելը դարձել մոդայիկ:
– Ճիշտ նույն պատճառով, ինչու և սիրելը: Մոդան անցողիկ բաների մասին է, որոնք գալիս են պատմական վեհությամբ և հեռանում առաջիկա նոր սեզոնի հետ:
-Դու ո՞ւմ ես սիրում:
– Բոլոր զարդերից միշտ նախընտրել եմ ձուլակտորները: Ես սիրում եմ հայոց լեզուն և դողում եմ լեզվի վրա, ինչպես տղայիս վրա կդողայի:
– Չարենցի անտիպ գործերը մասսայականացնելու վիճահարույց խնդրին ո՞նց ես վերաբերվում:
– Ես դեմ եմ սեռահասուն մարդկանցից թաքուն պահվող բաներին:
– Չարենցը ի՞նչ կասեր, եթե կարդար քո գործերը: Երբևէ մտածե՞լ ես…
– Համալսարանում մի անգամ հոգի կանչեցինք` Չարենցն եկավ, ես էլ տրամադրված էի, որ հոգուց իմանալու եմ` բանակ գնալու եմ, թե` չէ, որտե՞ղ եմ աշխատելու, ե՞րբ եմ ամուսնանալու և ա՞րդյոք էսինչի հետ, ի՞նչ ավտո եմ քշելու… բայց որ Չարենցն էր` ամաչեցի հարցնեմ այդպիսի «ստից բաներ», երևի որ հիմա գա, ասի տղա ջան, մի բան կարդա` կքաշվեմ էլի, չեմ կարդա, կասեմ ես տնտեսագետ տղա եմ, մեծությո՛ւն, քո Նավզիկեն էլ աշխարհի ամենասիրած բանաստեղծությունն է իմ:
– Ասում են` ստահակների վերջին հանգրվանը հայրենասիրությունն է: Գրողները ի՞նչ են անում այդ տարածքում…
– Գրողի հայրենիքն իր լեզուն է, և բնավ պարտադիր չէ «Օ՜, իմ հայրենիք, ինչ լավ, սիրուն ես» բաներ գրել հայրենատեր լնելու համար: Ես հայրենիք բառն իր ներկայիս բռնաբարված լոզունգայնությամբ տանել չեմ կարողանում. «հոգևոր ինքնության տիրույթն» ավելի ընդգրկուն է:
– Ավելի շատ իրակա՞ն կյանքում ես լինում, թե՞ վիրտուալ: Գրում ես` «Մենք այստեղ սովորում ենք ապրել առաջին ու վերջին անգամ»: Սիրտդ չի՞ ցավում այն ժամանակի համար, որ անցկացնում ես համացանցում:
– Ես իրական շփման պակաս չունեմ, ի տարբերություն շատերի, ովքեր համացանցում ծերանում են հայկական լեռնաշխարհում սեքսի և ծովի խրոնիկ բացակայությունից: Ես համացանցն ընդունել եմ իմ կյանք, որպես սոցիալական համակեցության նոր կերպ: Առաջիկայում ավելի կկրճատեմ օնլայն ժամանակս, երբ ընտանիք ունենամ:
– «Ամբողջ աշխարհը բնակեցված է ուրիշ մարդկանցով»: Այդ ուրիշները սոցիալական կայքերում դառնում են քո ընկերները: Վիրտուալ ըներները: Իրականում գուցե մենակ ես…
– Պորտդ կտրեցին` ցմահ մենակ ես, իսկ երբ ինտերնետդ են կտրում` դրան գումարած նաև նեռվային ես:
– Հայ-թուրքական հարաբերությունները սրվել են, հարցեր են վեր հանվում, որ նախկինում աննկատ էին մնում: Մեկ պատարագի թույլտվություն, մեկ նամազ Անիում, ծպտյալ հայերի խնդիրը և այլն, և այլն… Ո՞րն է գրողի, քո դեպքում, նաև` բլոգերի դերը: Կարծես թե լռություն է: Թե՞ ակտիվությունը երիտասարդների դրսևորվում է նրանով, թե ով` ումը ինչքան comment կթողնի:
– Որքան էլ մեզ հիմա ցավեցնեն թուրքերի սրբապիղծ կապիկությունները, նրանց հետ որևէ հարաբերություն ունենալն այս փուլում ես նախընտրում եմ հարաբերությունների իսպառ բացակայությունից: Նույնիսկ հակամարտությունը շփման դաշտ է ձևավորում. ամենաքիչն ակտիվացնում է նույն «թաքուն հայերի» ազգային ինքնագիտակցության նեռվն ու ավելացնում շարքային թուքերի տեղեկացվածությունը արմենոիդների մասին:
– Դու համացանցի միջոցով գովազդում ես ժամանակակից հայ գրականությունը, մերօրյա գրողներին: Աննա Մարտիրոսյանը թարգմանելու է քո բանաստեղծությունները հոլանդերեն, դա նույնպե՞ս գովազդի արդյունք է: (հարցս իրոնիկ չհամարես: Ես համամիտ եմ, որ գրողին, գիրքը պետք է գովազդել, որքան էլ լավը լինի: Ուզում եմ այդ մասին խոսես- Ա.Ս.)
– Ես չեմ գովազդում, ես տեղեկացնում եմ, փորձում եմ անցկացնել հաղորդակցման մալուխներ գրողների ու պոտենցիալ ընթերցողների միջև և ինտերնետը հրաշալի միջավայր է:
Աննա Մարտիրոսյանն իմ մասին ինտերնետից չի իմացել, որքան էլ դա զարմաանալի է: Նրան իմ մասին պատմել են:
– Երևանը գրքի մայրաքաղաք… կարծում ես պատրա՞ստ ենք դրան:
Պատրաստվելու հրաշալի հնարավորություն է: Էվոլյուցիան կտրուկ քայլերով է ընթանում. միգուցե սա մեր երազած ալի՞քն է հենց:
